بی دردی و زایمان طبیعی :

         درد ناشی از زایمان طبیعی همیشه برای مادران بعنوان بدترين خاطره و کابوس زندگي عنوان مي شود و خيلي از مادران براي رهايي از اين درد بزرگ حاضرند به روش سزارين پناه ببرند که سزارين نيز عوارض حين و پس از عمل  خاص خودش را دارد. لذا  ترويج زايمان طبيعي بدون درد مي تواند نقطه اميدي در افزايش زايمان طبيعي و کاستن از درخواست سزارين توسط مادران باردار باشد. آموزش اطلاعات صحيح از روشهاي موجود براي زايمان بي درد به مادران، باعث برطرف شدن نگراني آنان از مشکلات پيش روي زايمان طبيعي مي شود

انجام زايمان بدون درد  به دو روش دارويي و غير دارويي انجام میگیرد.

 روش های غیر دارویی شامل؛  استفاده از ھیپنوتیزم، ماساژ، تمرکز، موزيک، گياه درماني، طب سوزني، تحريک الکتريکي پوست، ورزش، گرما، آب درماني، زايمان در آب، انرژي درماني و حضور همسر در اتاق زايمان است.                       

  روش های دارویی شامل  ؛    استنشاق گاز انتونوکس (مخلوط ۵۰% گاز اکسیژن و گاز تسکین دھنده درد به نام نيتروس اکسيد)، بي حسي نخاعي (اسپاينال) و بي حسي اپيدورال است.

چگونگی انجام زایمان بدون درد با روش دارویي استنشاق گاز  انتونوکس گفت: در اين روش مادر زماني که احساس درد مي کند، گاز انتونکس را جلوي دھان گرفته و توسط شاسي مخصوصي که موجب آزاد شدن گاز مي شود آن را استنشاق مي کند.  لذا بايستي مادر هنگامي كه دردش شروع شد شاسي را فشار داده و از گاز انتونكس تنفس كند  و به محض اتمام درد و شل شدن رحم از هواي اتاق تنفس كند.

 حالت دم و بازدم حین استنشاق گاز انتونکس به این صورت است که دم عمیق....مکث...بازدم عمیق  و اینکار مرتبا تکرار مي شود و با شل شدن رحم و از بين رفتن درد٬ مادر ماسک را از روي صورت بر مي دارد و از هواي اتاق تنفس مي كند. تند تند نفس كشيدن توصيه نمي شود چون مي تواند باعث گيجي مادر و حالت خشكي دهان شود كه براي مادر حس نامطلوبي دارد.

 از این روش در مرحله دوم زایمان که دردھای زایمان خیلي شديد است براي تسکين درد استفاده مي شود. اين گاز موجب ايجاد حالت تسکين درد به ميزان ۵۰%، مي گردد. در اين روش درد زايمان کاملا از بين نمي رود اما انتونکس مي تواند درد زايمان را براي مادر به صورت دردي قابل تحمل در بياورد.      

        سادگی کار و عدم نیاز به تزریق داروی وریدي يا نخاعي را از مزاياي اين روش است . انتونوکس ضرري براي مادر يا جنين ندارد و اثرات آن بلافاصله پس از قطع و استنشاق ھواي معمولي اتاق از بين مي رود.

استفاده از روش دارویی بی حسی نخاعی ( اسپاينال) در زايمان بدون درد:

در اين روش‌ با استفاده از يک سوزن نازک ( که درد آن حتي از درد تزريق سرم هم کمتر است)، داروي بي حسي در فضاي تحت عنکبوتيه ناحيه كمري تزريق مي‌شود. در اين روش سرعت شروع بي حسي نسبت به روش (اپيدورال) سريع تر است زيرا ماده بي حسي فورا در مايع مغزي نخاعي اطراف نخاع پخش و توزيع مي شود.در هنگام تزریق ماده بیحسی در کمر ممکن است يک احساس گرما در پاها بوجود آيد که طبيعي است. معمولاً بعد از بي حس شدن پاها مادر احساس مي کند پاهايش به او تعلق ندارند که جاي هيچ نگراني نيست و همه اين وقايع بدليل بي حسي خوب شكم  و رحم است. همچنين  ممكن است يك احساس خارش در بدن مادر ايجاد شود كه معمولا شديد نمي‌باشد و جاي هيچ نگراني نيست و اتفاقا نشانه انجام صحيح بي حسي است

در اين روش بھترين وضعيت براي مادر آن است که در حالي که نشسته است  ھمزمان شانه خود را به طرف پايين نگه داشته و چانه خود را به سينه بچسباند و خودش را کاملا شل و ريلکس بگيرد. در اين روش تمامي مراحل انجام کار به صورت استريل انجام مي شود. سپس متخصص بيهوشي سوزن بسيار باريكي را از پشت و پايين كمر وي به درون فضاي بين مهره اي فرو برده و داروي بي حسي را در فضاي تحت عنكبوتيه تزريق مي كند.در این روش سوزن اصلا به نخاع برخوردی نمی کند چون نخاع در سطح های بالاتر از محل تزریق قرار دارد. بیمار بعد از انجام این روش، می بايست مدتي از انجام کارهايي که باعث زور زدن و  فشار مي شود اجتناب کند گفت: بيمار تا دو روز سعي کند بالش زير سر خود نگذارد و از خوابيدن روي تشک هاي بسيار نرم (كه اصطلاحا فرد در آن فرو مي رود) خودداري كند. البته  بيمار با اجازه پزشك معالج و در اولين فرصت بايد بنشيند و راه برود زيرا دراز كشيدن و خوابيدن طولاني مدت موجب بروز عوارض متعددي مانند زخم بستر، مشكلات ريوي و عفونت هاي اداري مي شود كه با نشستن و راه رفتن مي توان تا حدود زيادي از آنها پيشگيري كرد

بعضي از مادران بدليل داشتن مشکلات پزشکي نمي توانند از روشهاي بي حسي نخاعي و اپيدورال استفاده کنند مانند وجود اختلالات خونريزي دھنده چون (هموفيلي) يا مصرف داروھاي ضد انعقاد خون، وجود عفونت در محل ورود سوزن در ناحيه کمر، پايين بودن مقدار پلاکت خون، بالا بودن فشار مغز و وجود تومورهاي مغزي بدليل احتمال خطر خونريزي مغزي، وجود ناهنجاري ساختماني  در ستون مهره اي و اسكلت ناحيه كمر در بيمار است

در انجام روش بی حسی اپیدورال مداوم با گذاشتن کاتتر برای زایمان بدون درد میتوان گفت  :

انجام روش اپيدورال از خيلي جهات شبيه به روش اسپاينال است با اين تفاوت که در روش اپيدورال داروي بي حسي در فضاي اپيدورال کمري تزريق مي شود و ضمن اينکه حجم داروي اپيدورال بيشتر از حجم دارو در روش اسپاينال است.

در روش اپیدورال می توان یک  لوله پلاستیکی باریک ( که به آن کاتتر گفته مي شود) توسط يک سوزن راھنما در محل فضاي اپيدورال در كمر قرار داد و از طريق آن مواد بي حس كننده و ضد درد تزريق نمود كه تا زمان مورد نياز اين لوله در محل باقي مي ماند و موجب بي دردي در بيشتر طول زايمان مي گردد.

  در روش اسپاینال بی حسی  ۵ تا ۱۰ دقیقه بعد از انجام تزريق شروع مي شود اين در حالي است  که در روش اپيدورال زمان شروع بي حسي حدود نيم ساعت بعد از تزريق است

مدت زمان ماندگاری بی حسی در روش اپیدورال بیشتر از روش اسپاينال است، به طوري که اثر بي حسي اسپاينال حدود دو ساعت باقي مي ماند و اثر بي حسي اپيدورال تا چند ساعت و حتي چند روز باقي خواهد ماند. طبق توصيه محققين اگر نياز به سزارين باشد مي توان از راه کاتتر، بي حسي مناسب براي عمل سزارين را ايجاد نمود. عوارض احتمالي روش هاي بي حسي اپيدورال و اسپاينال براي زايمان بدون درد:

سردرد که بروز آن بسيار کم و علت آن سوراخ شدن غلاف دور نخاع (لايه سخت شامه يا دورا) و خروج مايع مغزي - نخاعي است. دليل اصلي اﻳﻦ سردرد پس از پاره شدن دورا، از دﺳﺖ دادن ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻐﺰي - ﻧﺨﺎﻋﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺮوز ﻛﺸﺶ و ﻓﺸﺎر روي اﺟﺰاي درون ﻣﻐﺰ و ﮔﺸﺎدي ﻋﺮوق ﻣﻲ ﺷﻮد.

 این سردرد معمولاً ۲۴ ساعت بعد از بی حسی ایجاد می شود و ممکن است ﺗﺎ ۷ روز ﺑﻌﺪ اداﻣﻪ ﻳﺎﺑﺪ. سردرد بعد از بي حسي نخاعي، ھنگام ايستادن شديد شده و در حالت خوابيده کاھش مي يابد.  برخي کارھاي ساده مانند دراز کشيدن، مصرف مايعات و داروهاي ضد درد (ﻣﺴﻜﻦ ﻫﺎي معمول مثل استامينوفن) و يا ﻣﺼﺮف ﻛﺎﻓﺌﻴﻦ (مصرف قهوه) موجب بھبود آن مي شود.

در صورت سردرد پایدار و یا ھمراه با استفراغ، حساسیت به نور، شنیدن صدا در گوش احتیاج به درمان ھاي بيشتري وجود دارد. شيوع اين مشکل در روش اپيدورال (به علت نوع سوزن مورد استفاده)، بيشتر از اسپاينال است. البته ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻮزن ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﻛﻤﺘﺮ ، ﺑﺮوز اين مشکل در زﻧﺎن ﺑﺎردار ﻛﻤﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ.

 لرز، افت فشار خون، خارش مختصر، کمر درد، تهوع و استفراغ و تنگی نفس را از دیگر عوارض است .

 لرز ممکن است در حين روش بي حسي اپيدورال رخ دهد و يک عارضه شايع است که با گرم نگه داشتن بيمار اين مسئله حل مي شود و عارضه افت فشار خون با گرفتن مقدار کافي سرم و كنترل دقيق فشار خون كنترل مي گردد

عارضه خارش به علت مصرف بعضی مواد مخدر در این روش ها است که در صورت شدید بودن آن براحتي درمان مي شود. واکنش نسبت به مواد بي حسي بسيار نادر است. لذا در صورت وجود سابقه ھرگونه حساسيت به مواد بي حسي مثلاً در موارد دندانپزشکي بايد قبل از انجام اين روش ها اين موضوع به اطلاع متخصص بيھوشي داده شود. درمورد عارضه کمر درد میتوان گفت :

عارضه درد کمر در روش های دارویی بي حسي زايمان بدون درد و بوجود آمدن اين ذهنيت که سوزني که در ناحيه کمر زده مي شود مي تواند باعث درد شديد کمر تا سالهاي طولاني و حتي باعث مشکلات ديسك كمر شود گفت:  به علت ورود سوزن در ناحيه نخاعي كمر درد محدود و مختصري به مدت يك الي دو روز وجود دارد. لازم به ذكر است كه پديده حاملگي و وضعيت رحم و شكم مادر باردار در طول ۹ ماه باعث ايجاد فشار بر روي كمر مي شود. همچنين مادراني كه به طور طبيعي و بدون استفاده از روشهاي بي حسي زايمان مي كنند و يا آنهايي كه سزارين با روش بيهوشي انجام مي دهند نيز تا مدتي  كمر درد دارند كه اين كمردرد به علت شرايط حاملگي و زايمان است و به سوزن بي حسي مربوط نمي شود.

 عارضه تهوع و استفراغ در زایمان بدون درد با روش های دارویی بی حسي (اسپينال و اپيدورال)، باگذشت زمان و اصلاح فشار خون درمان مي شود و عارضه ديگر تنگي نفس به علت بي حسي در ناحيه فوقاني شکم روي مي دھد و چون بيمار احساس بي حسي در قفسه سينه مي کند آن را با تنگي نفس اشتباه مي گيرد. اين احساس گذرا است و با اطمينان دادن به بيمار، روحيه دادن و انرژي مثبت بھتر مي شود و هيچ خطري براي مادر ندارد و صرفا يک احساس ناخوشايند است

....